Bağlamada Düzen ve tavırlar

Bağlamada Düzen ve Tavırlar

Düzenler (Akort Çeşitleri)

Farklı birçok isme sahip olmasına rağmen çoğu birbirinin aynı olan ve çalınan türkünün ayak(dizi-makam) yapısından, sazın form büyüklüğüne ve karar sesini duyurma ihtiyacına kadar çeşitli sebeplerle oluşan düzenlerin en bilinenlerini söyle sıralayabiliriz:

Düzen İsmi
Akort Sesleri
(alt, orta,üst teller)
Akort
(Orta–Alt)
Aralıkları
(Üst–Alt)
Karar Sesleri
Bozuk Düzen
La, Re, Sol
Tam 5´li
Büyük 2´li
La, Re, Sol
Bağlama Düzeni
Re(la), Sol(re), La(mi)
Tam 5´li
Tam 4´lü
La (mi)
Fidayda Düzeni
La, Re, Re
Tam 5´li
Tam 5´li
Re
Misget Düzeni
La, Re, Fa#
Tam 5´li
Küçük 3´lü
Fa#
Abdal Düzeni
La, La, Sol
8´li
Büyük 2´li
La
Do Müstezat D.
La, Do, Sol
Büyük 6´li
Büyük 2´li
Do
Fa Müstezat D.
La, Re, Fa
Tam 5´li
Büyük 3´lü
Fa



Tavırlar

Geleneksel Bağlama icrasında tavır, (genelde bir 4´lük süre içerisindeki) düzenli tezene hareketlerine verilen addır. Ritmik yapıyı güclendiren ve(veya) dinamik bir duyumsal yoğunluk sağlayan tavırlar, türkü boyunca düzenli devam edebileceği gibi yer yer de uygulanabilir. Tavır ikincil olarak, bir yöre veya sanatçının çalış tekniği anlamında da kullanılır. Orta Anadolu Tavrı, Neset Ertas Tavrı v.b.gibi.

Günümüzde yöresel icradan ulusal bir tanıma ve icraya doğru gidildikçe bütün olarak içiçe geçmeye başlayan bazı tavırlar olsa da yöresellik hala önemini korumaktadır. Bağlamanın icra tekniğini geliştiren ve zenginleştiren bu tavırlar her icracının hakim olması gereken temel Bağlama teknikleridir.

Geleneksel ve yöresel Bağlama tavırlarını şöyle sıralayabiliriz:

Zeybek (Ege) Tavrı: Ege bölgesi türküleri ve özellikle zeybeklerde uygulanan birkaç ayrı tezene vuruş kalıbından olusan tavırlar bütününe denir.

Silifke Tavrı: Silifke ve çevresi türkülerinin icrasında uygulanan tavırdır.

Yozgat Tavrı: Yozgat ve çevresi sürmeli türkülerinde uygulanan tavırdır. Uzun ve belirgin trillerden oluşur.

Konya Tavrı: Konya türkülerinin karakterstik tavrıdır. Türküye dinamik ve belirgin bir ritim akışı sağlar.

Aşıklama Tavrı: Sivas, Erzincan ve çevresi başta olmak üzere deyiş ve siahlarda uygulanan yaygın tezene tavrına günümüzde verilen isimdir..

Azeri Tavrı: Özellikle hareketli azeri ezgilerin Bağlama ile icrasında uygulanan tezene tavrıdır.

Kayseri Tavrı: Bir tezene tavrı olmaktan çok yöreye has çalış şekline denir.

Teke Tavrı: Özel bir bağlama tavrı olmaktan çok, elle çalma geleneğinin de yaygın olduğu Teke Bölgesi (Güneybatı Anadolu´da Teke Yarımadası ve çevresi) türkülerinde bir ölçülük periyodlarla yinelenen tezene vuruşlarını kapsayan tavırdır.

Karadeniz Tavrı: Özel bir Bağlama tavrı olmaktan çok, başka çalgılarla çalınan karadeniz türkülerinin bazılarının Bağlamayla icrasında uygulanan, genelde bir ölçülük periyodlarla yinelenen tezene hareketlerini kapsayan tavırdır.

Kırşehir Tavrı: Belirgin bir Bağlama tavrı olmaktan çok, değisik tezene ve icra tekniklerinin yöresel yorum gözetilerek uygulandığı bir icra tarzıdır.